Upala rodnice je jedan od češćih razloga posjeta ginekologu. Postoje različiti uzroci upale rodnice koji se dijele na infektivne (uzrokovani mikroorganizmima) i neinfektivne (koji se javljaju kao alergijske reakcije, u postmenopauzi, tijekom trudnoće i drugo). Zahvaća oko 10% ženske populacije, uglavnom generativne dobi.
U rodnici se normalno nalazi više vrsta mikroorganizama, a najznačajniji su laktobacili (Lactobacillus acidophilus) koji štite rodnicu tako što je zakiseljavaju stvaranjem mliječne kiseline (pH između 3,8 do 4,2). Ako borba s mikroorganizmima nije uspješna, dolazi do razvoja upale. U ovom tekstu objasnit ćemo vrste i razloge upala rodnice, kao i mogućnosti liječenja.
Simptomi upale rodnice (vagine)
- Iscjedak iz rodnice – upalni iscjedak može biti različite boje (od bjelkastožute do zelene), gustoće (npr. grudast, sirast, pjenušav) i uglavnom je praćen neugodnim mirisom, koji je ponekad specifičan za pojedine uzročnike, te je praćen i drugim navedenim simptomima. Uredan iscjedak je blaže bjelkaste boje, uglavnom vodenast (pogotovo tijekom ovulacije, sredinom menstrualnog ciklusa), ne izaziva simptome svrbeža i peckanja, bez mirisa je i nije znak upale nego je normalno lučenje i ispiranje rodnice.
- Svrbež i peckanje u području rodnice i/ili vanjskog spolovila
- Crvenilo rodnice i/ili vanjskog spolovila
- Peckanje pri mokrenju (dizurija)
- Bolni spolni odnosi (dispareunija)
- Oskudnije krvarenje iz rodnice
-
Mogući uzroci upale rodnice
Infektivni (uzrokovani mikroorganizmima) – gljivicama, bakterijama, virusima ili parazitima:
- spolna aktivnost – češće promjenama partnera, rizično spolno ponašanje
- nepravilne razine hormona u menstrualnim ciklusima – nedostatak hormona estrogena, sindrom policističnog jajnika (PCO sindrom)
- lošije higijenske navike
- kupanje u bazenima, boravak u sauni i sl.
- šećerna bolest
- lošiji imunološki sustav
- izloženost stresu, duhanu.
Neinfektivni – promjene uzrokovane dugotrajnim nedostatkom hormona estrogena (npr. u postmenopauzi) ili alergijskim reakcijama na rublje, deterdžente, kondome, sapune za intimnu njegu i sl.
Vrste upala rodnice
Postoje mnogobrojni uzročnici upale rodnice. Provjerite koji mikroorganizmi najčešće do toga dovode.
Gljivice (Candida)
Postoji više vrsta kandidijaze — najčešća je Candida albicans, a najotpornija na terapiju Candida glabrata.
Češće se javlja kod:
- pretjerane konzumacije hrane bogate ugljikohidratima
- korištenja antibiotika – smanjuje količinu laktobacila, tj. “zaštitne bakterije” rodnice, a time i obrambenu snagu rodnice
- pretjerane vlažnosti u području spolovila – prečesto pranje vanjskog spolovila, nošenje sintetičkog donjeg rublja, pretjerano znojenje, boravak na bazenima, saunama i sl.
- žena sa šećernom bolesti – radi viška šećera u krvi koji pospješuje razvoj gljivica na sluznici rodnice
- manjka hormona estrogena – koji inače održava normalnu razinu laktobacila u rodnici; može se javiti kod korištenja hormonske kontracepcije, u trudnoći ili postmenopauzi, kod sindroma policističnog jajnika (Sy PCO) i sl.
Simptomi su:
- svrbež i crvenilo u području rodnice i vanjskog spolovila
- gusti ili “sirasti” bjelkasti do žućkasti iscjedak
- uglavnom bez specifičnog mirisa (moguć blaži neugodan miris)
- blaža natečenost vanjskog spolovila.
Gardnerela (Gardnerella vaginalis)
Najčešća bakterija koja uzrokuje vaginozu (upalu rodnice uzrokovanu bakterijama). Normalno se nalazi u rodnici i debelom crijevu.
Češće se javlja kod:
- spolno aktivnih žena s rizičnim spolnim ponašanjem, čestim promjenama partnera i sl.
- korištenja antibiotika – smanjuje količinu laktobacila, tj. “zaštitne bakterije” rodnice, a time i obrambenu snagu rodnice
- problema s redovitom stolicom – kad dolazi do prodora, tj. pretjerano razvijene gardnerele iz debelog crijeva u rodnicu
- manjka hormona estrogena – on održava normalnu razinu laktobacila u rodnici, a time se smanjuje obrambena kiselost rodnice
- loših higijenskih navika – nekorištenje sapuna za intimnu njegu ili nepravilno korištenje sapuna koji nisu nižeg pH (do 4) u generativnoj dobi žene
- žena sa slabijim imunitetom – kod autoimunih bolesti uz korištenje protuupalne terapije (kortikosteroidi), čime se smanjuje imunološka obrana organizma; kod sindroma stečene imunodeficijencije (AIDS), onkoloških bolesnica i sl.
Simptomi su:
- ponekad je bez simptoma (asimptomatska), a ponekad je prisutan izrazitiji svrbež i nadraženost te suhoća u području rodnice, naročito nakon spolnog odnosa ili menstruacije
- bjelkasti do sivkasti, ponekad i žućkasti vaginalni iscjedak
- iscjedak je specifičnog mirisa po ribi.
Trichomonas vaginalis
Trihomonas je parazit koji se uglavnom prenosi spolnim putem, ali moguć je i prijenos preko kade za kupanje, zajedničkih mokrih ručnika, zajedničkog toaleta i sl. Također, može se prenijeti na dijete za vrijeme obavljanja njege djeteta.
Češće se javlja kod:
- spolno aktivnih žena s rizičnim spolnim ponašanjem, odnosno čestim promjenama partnera koji su uglavnom prijenosnici bolesti
- loših higijenskih navika – korištenja zajedničkih ručnika, tuđeg donjeg rublja, nedovoljne higijene sanitarnog prostora, neredovitog pranja ruku i sl.
Simptomi su:
- pjenasti žućkasti iscjedak
- neugodan miris iz rodnice
- peckanje i svrbež u području spolovila
- bolni spolni odnosi (dispareunija).
Simptome češće imaju žene.
Klamidija (Chlamydia trachomatis)
Najčešća spolno prenosiva bolest, a prenosi se putem vaginalnog, analnog ili oralnog spolnog odnosa.
Češće se javlja kod:
- spolno aktivnih žena s rizičnim spolnim ponašanjem, nezaštićenim spolnim odnosima, češćim promjenama partnera i sl.
- adolescenata – najčešće zbog nedovoljne spoznaje o spolnom životu, tj. nepromišljenosti kod stupanja u spolni odnos
- žena s unutarmaterničnim uloškom (IUD tj. spiralom) – zbog lakšeg prodora klamidije prema jajovodima gdje nastaju značajni zdravstveni problemi
- žena sa slabijim imunitetom.
- Simptomi su:
- 50% slučajeva infekcija kod žena je bez simptoma – uglavnom se slučajno otkrije ispitivanjem žena s učestalim upalama rodnice ili jajovoda ili kod obrade trudnica pri uzimanju cervikalnog brisa
- neuobičajeni iscjedak
- blaži svrbež i peckanje na ulazu u rodnicu
- bolni spolni odnosi
- peckanje pri mokrenju
- prigušeni bolovi u donjem dijelu trbuha – češći je uzročnik upale jajovoda te posljedične neplodnosti (steriliteta)
- ponekad povišena tjelesna temperatura
- nepravilna vaginalna krvarenja
- simptomi kod partnera su izraženiji – bolnost spolovila, peckanje pri mokrenju, crvenilo vanjskog ušća mokraćne cijevi, ponekad i upalni iscjedak, bolnost u sjemenicima (testisima).
-
Neinfektivne upale rodnice
- Upale rodnice mogu biti uzrokovane alergijskom reakcijom sluznice rodnice na:
- materijal od kojeg su napravljeni kondomi ili na sredstvo za podmazivanje (lubrikant) kojim se premazuju prilikom pakiranja
- spermicidne pjene (pjena koja se stavlja u rodnicu kao metoda kontracepcije)
- tampone i menstruacijske uloške
- sapune za intimnu njegu
- deterdžent za pranje donjeg rublja i sl.
Simptomi su:
- crvenilo i svrbež rodnice i vanjskog spolovila – uglavnom nisu praćeni sumnjivim iscjetkom
- blaža natečenost vanjskog spolovila
- suhoća rodnice
- bolni spolni odnosi.
Simptomi nestaju prestankom izloženosti uzroku i/ili kraćim korištenjem kortikosteroidne kreme.
Atrofični vaginitis
Češće se javlja:
-
- u postmenopauzi nakon dugotrajnijeg nedostatka hormona estrogena, zbog čega dolazi do stanjenja sluznice rodnice i kože vanjskog spolovila
- kod oslabljene funkcije laktobacila zbog porasta lužnatosti rodnice, a time i smanjene otpornosti na upale.
Simptomi su:
-
-
- crvenilo i svrbež rodnice i vanjskog spolovila – uglavnom nisu praćeni sumnjivim iscjetkom
- suhoća kože vanjskog spolovila i rodnice
- bolni spolni odnosi
- simptomi se ublažavaju korištenjem: vaginalnih pripravaka s niskim dozama estrogena, ovlaživača rodnice (lubrikanata) te krema i sapuna za intimnu njegu koji održavaju elastičnost kože vanjskog spolovila.
-
Liječenje upale
Liječenje upala rodnice prepustite ginekologu koji će nakon uzimanja podataka o vašim tegobama te specifičnim dijagnostičkim metodama pretpostaviti o kojem se uzroku radi te time odrediti najprimjereniju terapiju. Vaginalete koje se danas koriste u liječenju upala rodnice mogu biti samo za gljivice ili se kombinirati s aktivnom supstancom koja djeluje na bakterije ili parazite. Često se u terapiji koristi kombinacija vaginaleta ili krema za rodnicu i tableta. Ponekad je potrebno provesti i liječenje partnera. U primjerima za liječenje određenih upala rodnice navedeni su najčešće korišteni preparati, a ovisno o alergiji na lijekove mogu se koristiti i neki drugi koji nisu navedeni.
Kandidijaza (gljivična infekcija) rodnice
Vaginalete – oblik lijeka koji se stavlja u rodnicu najčešće jednom dnevno navečer, a po kemijskom sastavu su azoli (flukonazol, klotrimazol, mikonazol i sl.) ili nistantini.
Tablete – po sastavu također azoli i obično se uzimaju jednokratno uz kombinaciju s vaginaletama. Kod otpornijih slučajeva kandidijaze rodnice nekada se uzimaju i do šest mjeseci jednom tjedno.
Kreme – po sastavu azoli, koriste se dva puta dnevno na vanjskom spolovilu te time sprječavaju prodor gljivica iz debelog crijeva preko kože u rodnicu.
Gardnerela (Gardnerella vaginalis) i Trihomonas
Vaginalete – u kojima je najčešće aktivna supstanca metronidazol, klindamicin, nifuratel ili klotrimazol. U prosjeku se koriste od 7 do 12 dana, jednom dnevno, navečer.
Tablete – antibiotici metronidazol ili klindamicin, u trajanju od 7 do 10 dana.
Kreme za rodnicu – po sastavu klindamicin ili nifuratel, koriste se od 6 do 12 dana i apliciraju jednom dnevno.
Klamidijska infekcija
Tablete – najčešće se koriste antibiotici azitromicin, doksiciklin, eritromicin, klaritromicin ili klindamicin.
Vaginalete – dodaju se kao preventiva za sprječavanje gljivične infekcije prilikom korištenja antibiotske terapije.
Prevencija upale
Upala se može spriječiti:
-
-
- korištenjem probiotika za rodnicu i crijeva kojima se osigurava učinkoviti broj korisnih bakterija u rodnici, ali i u crijevu
- odgovornim spolnim ponašanjem
- korištenjem zaštite pri spolnom odnosu (kondomi)
- redovitim ginekološkim pregledima
- izbjegavanjem hrane koja pospješuje razvoj mikroorganizama, npr. ugljikohidrata kod gljivičnih infekcija
- urednim higijenskim navikama – između ostalog, treba voditi računa o sredstvima za intimnu higijenu čiji bi pH trebao biti prilagođen vaginalnom jer uporaba lužnatih sredstava remeti pH, što pogoduje rastu patogenih mikroorganizama
- pravovremenim otkrivanjem i liječenjem bolesti.
-
Rodnica nije sterilna. U većim broju naseljena je mikroorganizmima, ali dok je funkcija zaštitne bakterije laktobacila uredna, neće doći do razvoja upale. Mnogo toga djeluje na količinu laktobacila u rodnici i u onom trenutku kada budu svladani nekim razlogom, omogućit će se razvoj patogenog mikroorganizma koji će razviti specifične simptome.
Nije svaki iscjedak iz rodnice upalni iscjedak. Nekad je pojačani iscjedak normalan i ukoliko nema drugih simptoma ne znači da je došlo do upale. U tekstu smo naveli najčešće uzročnike i kliničke slike upala rodnice, no postoji i čitav niz drugih uzročnika.
Propisivanje terapije ovisi i o alergiji na lijekove, osjetljivosti uzročnika na istu kao i na podatak jeste li trudni ili ne. Kod izraženih simptoma svakako je uputno javiti se ginekologu kako biste dobili pravodobnu i kvalitetnu terapiju.
